Ուսումնասիրություններ և վերլուծություններ

Այս հաշվետվությունը, մասնավորապես, ուղղված է ՀՀ կառավարության կողմից նախագծված 2023-2024 թվականների գործողությունների մշտադիտարկմանը՝ թիրախավորելով պաշտպանության ոլորտում կյանքի իրավունքի պաշտպանությունը: Ըստ 2023-2025 թվականների գործողությունների ծրագրի՝ կյանքի իրավունքի հետ առնչվող համընդհանուր նպատակը վերջինիս արդունավետ պաշտպանությունն է զինված ուժերում, քրեական դատավարության ընթացքում, իրավապահ մարմինների հետ առնչվելիս, քրեակատարողական հիմնարկներում պատիժը կրելիս կամ հարկադրանքի այլ միջոցների կիրառման դեպքում։

ՀՀ կառավարության կողմից ընդունված 2023-2025 թվականների գործողությունների ծրագրով նախատեսված գործողությունների համապատասխանությունը գնահատելու համար «Խաղաղության երկխոսություն» հկ-ն մի շարք հարցումներ է հասցեագրել ՀՀ գլխավոր դատախազությանը, պաշտպանության նախարարությանը և քննչական կոմիտեին։ Բացի այդ, կազմակերպությունը մանրակրկիտ անանուն հարցազրույցներ է անցկացրել նախկին ժամկետային զինծառայողների հետ՝ աշխարհագրական լայն շրջանակ ընդգրկելու համար ներառելով Երևանը և ՀՀ գրեթե բոլոր մարզերը:

Ավելի քան 10 տարի շարունակ «Խաղաղության երկխոսություն» հկ-ն իր գործունեությունն է ծավալում ՀՀ զինված ուժերում մարդու իրավունքների կարգավիճակը բարելավելու շուրջ։ 2015թ.-ից սկսած, կազմակերպության մշտադիտարկող խումբը ջանասիրաբար գնահատում և վերահսկում է այս կարգավիճակը։ 2024թ.-ի հուլիս-օգոստոս ամիսների ընթացքում «Խաղաղության երկխոսություն» հկ-ի մշտադիտարկող խումբը մի շարք մանրակրկիտ հարցազրույցներ է անցկացրել հայկական բանակում վարժական հավաքների մասնակիցների հետ։ Հարցազրույցի նպատակն էր վարժական հավաքների ընթացքում մարդու իրավունքների վիճակի վերաբերյալ համապարփակ պատկերացումներ կազմել։

Ուսումնասիրության մեջ շեշտադրվում են ռեսպոնդենտների շրջանում խաղաղության սպառնալիքների վերաբերյալ ընկալումների միջև առկա մի շարք հիմնական կապեր, դիլեմաներ և հակասություններ: Հայաստանում մնալու պլաններ ունեցողների կամ չկողմնորոշվածների և Լեռնային Ղարաբաղ վերադառնալու մտադրություն ունեցողների միջև հիմնական տարբերությունը՝ նրանց մտահոգությունների ինտենսիվության և ուղղվածության մեջ է: «Պոտենցիալ վերադարձողները» զգալիորեն ավելի մեծ մտահոգություններ են հայտնում բոլոր կատեգորիաներում, մասնավորապես՝ կապված ինքնության, ժողովրդավարական կառավարման և մշակույթի պահպանության հետ:

Սույն հետազոտությունը, մասնավորապես, կոչված է բացահայտելու Հայաստանի հասարակության շրջանում գոյություն ունեցող պատկերացումները այնպիսի հարցերի վերաբերյալ, ինչպիսիք են՝ անվտանգությունը (ներառյալ խաղաղությունը), ազատությունը, ինքնությունը, բարեկեցությունը։ Հետազոտության տեսական հիմքն է մարդու հիմնարար պահանջմունքների տեսությունները, մասնավորապես՝ Յոհան Գալթունգի մարդու հիմնարար պահանջմունքների տիպաբանությունը։